Rydyn ni i gyd bellach yn gyfarwydd â’r hinsawdd ar Twitter – gyda throsfeddiant Musk wedi tanio tipyn o ddadlau ar y wefan yng nghanol gwaharddiadau torfol, diswyddo a chyfrifon parodi ers i’w deyrnasiad newydd ddechrau. Tra bod hashnodau fel #TwitterMigration a #TwitterExodus yn dod yn fwyfwy poblogaidd yng nghanol yr hafoc, mae enw arall wedi ymddangos yn yr un cyfeiriadau, sef Mastodon.
Ond beth yw Mastodon?
Ar wahân i gael y masgot mwyaf ciwt yn fyw (rydym yn meddwl), nid yw Mastodon, mewn gwirionedd, mor newydd â hynny. Wedi’i lansio ym mis Hydref 2016 gan ddatblygwr meddalwedd Almaeneg: Eugen Rochko, cafodd ei 15 munud o enwogrwydd yn gynnar yn 2017, cyn i’w dwf arafu i gropian. Ysgogwyd ei greadigaeth gan anfodlonrwydd Rochko â Twitter, ochr yn ochr â’i bryderon ynghylch rheolaeth ganolog y platfform. Dechrau swnio braidd yn gyfarwydd…
Fodd bynnag, ar ôl ei ddiffyg twf ers blynyddoedd lawer, mae Mastodon bellach yn gweld cynnydd enfawr yn ei ddilynwyr unwaith eto yn dilyn cynnwrf Twitter, mwy na 70,000 mewn diwrnod yn unig ar ôl cyhoeddi cytundeb Twitter Musk. Nawr, ar adeg ysgrifennu, mae Mastodon wedi cyrraedd mwy na miliwn o ddefnyddwyr gweithredol, gyda bron i hanner miliwn o ddefnyddwyr newydd ers 27 o Hydref.
Ar yr ochr arall, mae Twitter yn colli ei ddefnyddwyr mwyaf gweithgar o’i sylfaen defnyddwyr o 238 miliwn – roedd hyn cyn i Musk hyd yn oed gaffael y platfform.
Sut mae Mastodon yn gweithio?
Nid gwefan neu raglen unigol yw Mastodon – yn hytrach, i’w ddefnyddio, mae angen i chi wneud cyfrif gyda darparwr (neu weinydd fel y maent yn hoffi ei alw) sy’n eich galluogi i gysylltu ag eraill ar draws Mastodon.
Mae’r gweinyddwyr hyn yn cael eu grwpio gyda’i gilydd yn ôl pwnc a lleoliad a’r syniad yw eu bod yn dod â defnyddwyr at ei gilydd gan ddefnyddio “diddordeb cyffredin”.
Ar hyn o bryd mae ychydig dros 4000 o weinyddion i ddewis ohonynt – rhai yn cael eu cau ar gyfer cofrestru dim ond oherwydd eu bod wedi cyrraedd eu capasiti neu fod yn well ganddynt gadw eu cymunedau yn llai. Unwaith y byddwch chi’n mynd i mewn i’ch gweinydd dewisol, mae’r rhyngwyneb yn edrych yn eithaf tebyg i Twitter gyda postiau byr (hyd at 500 o nodau yn ddiofyn) o’r enw “toots” yn lle “tweets.”
I bobl sy’n chwilio am drawsnewidiad di-dor heb golli eu cymuned ar-lein, mae “pecyn cymorth mudo Trydar” ar gyfer dod o hyd i’ch dilynwyr a pobl ydych yn dilyn ar Mastodon.
Pam fod gan Mastodon weinyddion?
Y syniad y tu ôl i Mastodon yw na ddylai unrhyw awdurdod canolog fod yn berchen ar un platfform yn ei gyfanrwydd a’i lywodraethu (yn wahanol i Twitter, lle mae Musk yn berchen ar ac yn gallu newid ei feddwl am sut mae’r platfform yn gweithredu ar unrhyw adeg). Mae cael llawer o weinyddion yn golygu bod Mastodon wedi’i ddatganoli a bod yr hyn rydych chi’n ei bostio ond yn weladwy o fewn y gweinydd rydych chi’n rhan ohono. Fodd bynnag, yn dibynnu ar bolisïau gweinyddwyr eraill, ac os ydyn nhw’n gydnaws â’r un rydych chi’n rhan ohono, efallai y bydd gweinyddwyr eraill yn gallu gweld eich postiadau hefyd.
Mae hwn yn newid mawr o Twitter, a llawer o lwyfannau cyfryngau cymdeithasol eraill mewn gwirionedd, lle gall unrhyw un a phawb weld yr hyn rydych chi’n ei bostio, oni bai bod eich cyfrif wedi’i osod yn breifat a dim ond eich dilynwyr yn gallu ei weld.
Ar y cyfan, syniad Mastodon yw eich bod chi’n gallu cysylltu â phobl o fewn amgylchedd yr ydych chi’n ei hoffi a gyda pholisïau sy’n well gennych chi’n bersonol, gyda phob gweinydd â’i reolau a’i reoliadau ei hun, gyda gweinyddwyr gweinydd unigol.
Ydy e’n ddiogel?
Yn eironig, gall y ffordd y mae Mastodon yn gweithio sicrhau mwy o “rhyddid i lefaru,” un o’r prif bryderon sydd gan ddefnyddwyr ynglŷn â dyfodol Twitter, ac un o’r rhesymau y gosododd Musk dros ei brynu.
Er bod Twitter yn dangos ei gynnwys gan ddefnyddio algorithmau seiliedig ar AI, mae Mastodon yn dangos postiadau mewn trefn gronolegol heb guradu – gall hyn swnio fel anhrefn llwyr fodd bynnag, oherwydd cymedroli yn y gymuned, mae’r rhan fwyaf o weinyddion yn dal defnyddwyr i safon uchel ac yn gallu gwahardd yn hawdd neu hidlo unrhyw beth sarhaus neu beryglus (ac yn gyflymach.)
Mae prawf o gymedroli cymunedol wedi dangos ei rym yn y gorffennol ar y wefan, gyda llawer o ddefnyddwyr yn gwahardd y platfform asgell dde eithaf Gab ar y safle heb unrhyw gyfeiriad canolog. Nid yw bellach yn rhan o Mastodon fel platfform.
Felly, a fydd Mastodon yn dod yn “Drydar Amgen?”
Mae’n anodd dweud, ond mae’n bwysig cofio nad yw Mastodon yn cymryd lle Twitter nac yn gopi datganoledig ohono. Mewn gwirionedd, mae’n gwahanol i unrhyw lwyfan cyfryngau cymdeithasol arall oherwydd ei natur ddatganoledig. Felly, os ydych chi eisiau amnewidiad Twitter union yr un fath, gall fod ychydig yn rhwystredig ei ddefnyddio yn y dechrau.
Efallai y bydd rhai yn ei weld fel uwchraddiad i Twitter, efallai y bydd rhai yn ei weld fel llwybr at “rhyddid i lefaru” ar gyfryngau cymdeithasol, ond mae un peth yn sicr, mae Mastodon yn tyfu ar gyflymder enfawr a does dim dweud pryd y gallai ddod i ben.